Utsikt frå hytteglaset

Det nærmar seg hyttesesong på Tæla. Eg gjer som regel den første overnattingsturen i slutten av februar eller i byrjinga av mars. I 2011-utgåva av «Jul på Nordmøre» filosoferte eg litt over livet knytta til hytte og fjell. Som eit oppspel til både min og andre sin hyttesesong publiserer eg epistelen på nytt her:

800×600

800×600

Frå hytteglaset mitt eg ser ein støl og ei vidde. Omgjeve av fjelltoppar på alle kantar møter Kvennbøtæla blikket mitt. Når eg ei stille stund let augene fare over dette landskapet, er det lett at tankane tek seg ein tur på eiga hand.

På vestsida av Kvenndalen ligg høgsletta Kvennbøtæla. Frå dalen og opp til hytta mi er det ein snau time å gå. Hit fører ingen veg, og berre sjeldan vert det køyrd med skuter til desse traktene vinters dag. Trafikken forbi hytteglaset mitt er med andre ord ikkje stor. Nokre fjellvandrarar, som trivst best utanfor oppgått løype, held enno stand. Men elles er det få som legg turen hit. Målt ut frå moderne krav og kriterium, vert det for tungvint.

Opphaveleg hadde dei tre kvennbøgardane Litj-Kvennbø, Austistua og Utigard seter oppe på Kvennbøtæla. Til kvar seter høyrde også ei løe, slik at ein kan sjå for seg at det låg heile ni hus her i gammal tid. Men seterdrifta kravde mykje brensel, og rundt 1880 var det uthogge så mykje skog at Litj-Kvennbø og Austistua måtte flytte setrene sine ned i Kvenndalen. Utigardssetra vart att åleine, og her heldt dei på med setring til 1946.

Tilveret på setra hadde sikkert sine lyse sider. Men når ein høyrer kva dei som stod midt oppe i dette har å fortelje, skjønar ein at setersomrane mest av alt handla om hardt arbeid frå tidleg morgon til sein kveld. Vår tids romantiske oppfatningar om livet på setra, stemmer nok dårleg med det som var dei faktiske tilhøva.

I dag er alle seterhusa borte. Dei tuftene som framleis er synlege, minner om ei tid da folk og fe skapte liv og røre her oppe. I dette kulturlandskapet har eg min fristad. Her trør eg i fotefara til mine forfedrar. Det gjev ei sterk kjensle av ro og rotfeste.

Hytta vart bygd på 50-talet av ein kar som heitte Peder. Han reiv ned seterfjøset, og brukte materialane til å skaffe seg eit husvære i fjellheimen. Dei gamle hyttebøkene gjev eit artig og interessant innblikk i dagane til han og kona Ane her oppe. Dei dreiv med bygginga i mange år, men rakk likevel aldri å bli heilt ferdig før Peder døydde.

Årsaka til det var ikkje berre tungvinte arbeidstilhøve. Peder hadde så mange andre planer. Mellom anna starta han bygginga av ein motorsykkelveg frå stølen og ned til bygda – med handmakt. Det vart med nokre hundre meter. Ikkje ein gong vegarbeidaren sjølv trudde vel at prosjektet kunne fullførast. Likevel dreiv han på, helg etter helg. Skapargleda var det viktigaste. Vegstubben er godt synleg den dag i dag.

Det er ærefullt å få overta hytta etter ein slik visjonær og stortenkt fjellmann. Eg er byggmeister Peder stor takk skuldig.

Kvifor er nokre menneske skapte slik at dei fortapar seg i fjellet? Spørsmål som dette kan ein gruble over når ein sit ved hytteglaset. Ein stad å gå for å finne svaret, er lyrikken. Mange diktarar har forma verseliner som skildrar opplevinga av å vere i og eitt med fjellet.

Ein av dei som har treft best, er etter mi meining Rolf Jacobsen. I diktet «Mere fjell» skriv han:

 

Av og til

må noe vare lenge,

ellers mister vi vel vettet snart,

så fort allting snurrer rundt med oss.

Store trær er fint

og riktig gamle hus er fint,

men enda bedre –

fjell

Som ikke flytter seg en tomme

om hele verden enn forandres

(og det må den snart),

så står de der

og står og står

så du har noen å legge pannen inntil,

og kjøle deg

og holde i noe fast.

 

Jeg trivs med fjell.

De lager horisonter

med store hugg i,

som de var smidd av smeder.

 

Frå stølen ser eg nærast Fossafjellet med sine slake slåer. Så kjem Bollknubben, som har fått slikt eit treffande nanm. Enda lenger bak tronar indre og ytre Nordvik-Sula. Dei to toppane lagar, som diktaren skriv, «ein horisont med store hugg i».

Mangt og mykje har forandra seg opp gjennom tidene. Men ikkje fjella. I dei kan vi finne kontinuitet og tryggleik. Fjellpanoramaet som eg ser frå hytteglaset, er akkurat slik det var for hundrevis, ja tusenvis, av år sidan. Det er ein fascinerande tanke.

Når ein er ute i mektig natur fell det lett å skjøne at vi menneska, i den store samanhengen, er små skapningar som lever korte liv.

No ved juletider har Kvennbøtæla og fjella rundt teke si prektige vinterkåpe på. Så går det mot lysare tider att, og ein kan byrje å førebu den første skituren. Det er alltid noko eige ved å kome fram til hytta, når det er fleire månadar sidan sist. Å låse opp døra, bla i hytteboka, koke opp den første kaffekjelen, fyre opp i omnen og ta kveld i ro og einsemd. Alt dette er eit ritual som moderne heilårshyttebrukarar kanskje ikkje forstår så mykje av, men som for oss veg-, vatn- og straumlause inneber eit årleg tidsskilje.

Da er det godt å sette seg ved hytteglaset igjen, og sjå fram til å få «levva slik ein sommar te».